اسرار و معارف حج در نهج البلاغه

فراگیری احکام و مناسک حج، برای تمام زائران بیت الله الحرام امری ضروری و اجتناب ناپذیر است; چرا که انجام درستِ اعمال حج، بدون شناخت احکام و مناسک آن، غیر ممکن است و کسی که به جهت عدم آگاهی به مسائل شرعی، خللی در اعمال وی پیش آید، علاوه بر آن که هرگز به مراتب معنوی حج نمی رسد، به جهت باطل شدن عمره یا حج یا ارتکاب به محرمات احرام، مشکلات فراوانی برایش پدید خواهد آمد. این معنا برای حجاج، درحدّ فراگیری مسائلی که غالباً بدان نیاز پیدا می کنند تحقق می پذیرد و حتی در بسیاری موارد با مراجعه به روحانی کاروان یا راهنمایی او می توانند نیاز خود را برطرف کنند، ولی دست اندرکاران امور اجرایی کاروان ها، مدیران، معاونان و خدمه محترم که کار آنها رابطه تنگاتنگ با اعمال و رفتار حاجیان دارد و زائران عزیز را راهنمایی می کنند، یادگرفتن مسائل شرعی بویژه مناسک حج برای آنها ضروری تر می باشد، و چون گاهی بر اثر پیش آمدن مشکلاتی برای روحانی کاروان یا جدایی برخی از زائران از جمع آنها، مدیر یا معاون یا خدمه باید با آگاهی کامل به مناسک حج، مراقب انجام درست اعمال حجاج باشند، به عنوان مثال: هنگام حرکت زائران از میقات به مکه، یا از مکه به عرفات، یا از عرفات به مشعر، که با چند دستگاه اتوبوس حرکت می کنند، روحانی کاروان تنها همراه یکی از آنهاست، در نتیجه بقیه اتوبوس ها را باید مسؤولان کاروان همراهی کنند و چنانچه برای آنها مسأله ای پیش آید، انتظار این است که مسؤولان کاروان بتوانند در چنان شرایطی آنها را راهنمایی کنند.

امام علی (علیه السلام) در بیانی بسیار زیبا و دلنشین فلسفه وجوب این دشواری‌ها را این‌گونه بیان می‌دارند:
"آیا مشاهده نمى‏کنید که همانا خداوند سبحان، انسان‏هاى پیشین از آدم (علیه السّلام) تا آیندگان این جهان را با سنگ‏هایى در مکّه آزمایش کرد که نه زیان مى‏رسانند، و نه نفعى دارند، نه مى‏بینند، و نه مى‏شنوند؟ این سنگ‏ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایدارى مردم گردانید. سپس کعبه را در سنگلاخ‏ترین مکان‏ها، بى‏گیاه‏ترین زمین‏ها، و کم فاصله‏ترین درّه‏ها، در میان کوه‏هاى خشن، سنگریزه‏هاى فراوان، و چشمه‏هاى کم آب، و آبادى‏هاى از هم دور قرار داد، که نه شتر، نه اسب و گاو و گوسفند، هیچ کدام در آن سرزمین آسایش ندارند.سپس آدم (علیه السلام) و فرزندانش را فرمان داد که به سوى کعبه برگردند، و آن را مرکز اجتماع و سر منزل مقصود و باراندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلب‏ها، به سرعت از میان فلات و دشت‏هاى دور، و از درون شهرها، روستاها، درّه‏هاى عمیق، و جزایر از هم پراکنده دریاها به مکّه روى آورند، شانه‏ هاى خود را بجنبانند، و گرداگرد کعبه لا اله الا اللّه بر زبان جارى سازند، و در اطراف خانه طواف کنند، و با موهاى آشفته، و بدن‏هاى پر گرد و غبار در حرکت باشند. لباس‏هاى خود را که نشانه شخصیّت هر فرد است درآورند، و با اصلاح نکردن موهاى سر، قیافه خود را تغییر دهند، که آزمونى بزرگ، و امتحانى سخت، و آزمایشى آشکار است براى پاکسازى و خالص شدن، که خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشت قرار داد.اگر خداوند خانه محترمش، و مکان‏هاى انجام مراسم حج را، در میان باغ‏ها و نهرها، و سرزمین‏هاى سبز و هموار، و پردرخت و میوه، مناطقى آباد و داراى خانه‏ها و کاخ‏هاى بسیار، و آبادى‏هاى به هم پیوسته، در میان گندمزارها و باغات خرّم و پر از گل و گیاه، داراى مناظرى زیبا و پر آب، در وسط باغستانى شادى آفرین، و جادّه‏هاى آباد قرار مى‏داد، به همان اندازه که آزمایش ساده بود، پاداش نیز سبک‏تر مى‏شد.
رفت و آمد به حرمین :
1- مسیرهای رفت و آمد به هتل محل اقامت را خوب یاد بگیرید ودرصورتی که هتل شما سرویس حمل و نقل دارد حتماً از آن استفاده کنید و حتی المقدور از وسائط نقلیه شخصی استفاده نکنید و در صورت نیاز از تاکسی استفاده شود.
2- در ترددهای خیابانی و اماکن شلوغ همواره مراقب جیب و کیف و وسایل خود باشید، متاسفانه به کرات شاهد سرقت هایی از قبیل جیب زنی، کیف قاپی،سرقت گوشی همراه و وسایل از زائران محترم بوده ایم.
3- به هیچ وجه در درگیریهای خیابانی مداخله نفرمایید و از برقراری مراودات اضافی و غیر ضروری با بیگانگان بپرهیزید. ساختگی بودن برخی از این دعواها وسوء استفاده از دخالت دلسوزانه زائرین مشکلاتی را بدنبال داشته است.
4- روادید صادره برای شما به منظور زیارت است لذا توصیه می شود از گشت و گذارهای تفریحی درحومه شهرها و همچنین تردد به شهرهای دیگر جداًپرهیز فرمایید که عدم رعایت آن می تواند بهانه ای جهت بازداشت شما باشد
5- در صورت بروز تصادف و یا مشاهده آن حتما شماره خودرویی که با شما و یا سایر زائرین ایرانی اصابت نموده را یادداشت نمایید و در صورت اعزام به بیمارستان حتما مدیر یا معاون کاروان را در جریان قرارداده ودر هیچ یک از مراکز عربستان اعم از بیمارستان،مرکز شرطه (کلانتری)، بازداشتگاه و ... بدون حضور ایشان و یا نماینده سازمان حج و زیارت برگه هایی را که از محتویات آن اطلاع ندارید امضاء نفرمایید.

توصیه های عمومی:
1-کارت شناسایی زائر که به شما تحویل می گردد را همواره تا پایان سفر از خود جدا نکرده و در حفظ و نگهداری آن کوشا باشید.
2- در صورت جدا شدن از هم کاروانی ها ضمن حفظ خونسردی کامل از تحرک اضافی پرهیز و در صورت امکان با مدیر یا معاون و یا هر یک از هم سفران تماس و مراتب را اطلاع دهید و یا به هتل ها و چادرهای محل اقامت ایرانیان و یا دفاتر ستادها که عموماً با پرچم جمهوری اسلامی ایران مشخص است مراجعه و یا در نهایت با مراجعه به پلیس و ارایه کارت شناسایی، خود را به همسفران برسانید، به هیچ وجه نگران گم شدن نباشید.
3-کتب، نوار و نشریات و... که در عربستان توزیع میشود را تا حد امکان دریافت ننموده و در صورت دریافت بهترین کار این است که تحویل روحانی و یا مدیر کاروان دهید.
4-بهتر است بروشور حاضر را قبل از سفر بطور کامل مطالعه وهمراه خود به کشور عربستان نبرید.
5- فراموش نشود استعمال دخانیات در عربستان ممنوع بوده و انجام این عمل درحرمین شریفین و یا محوطه بیرونی آنها بعضاً سبب بازداشت افرادگردیده است.
6- بعضاً مشاهده شده برخی افراد سودجو با ارسال پیامک و اعلام این که شما در مسابقه ای برنده و یا در صورت ارسال پیامک به شماره ای از تخفیفی بهره مند میشوید و یا ... از شما بخواهند پیامکی و یا تماسی را با شماره ای برقرار فرمایید. در پی این ارتباط کل مبلغ شارژ سیم کارت شما را تخلیه می نمایند. همچنین در موارد خرید و فروش فیش حج با دفتر امور مربوطه تماس و فیش خود را از لحاظ حقوقی بررسی و پیگیری نمایید
7- حفظ شأن و شئونات اخلاقی را در تمام مراحل سفر سرلوحه امور خود قرار داده و همواره به یاد داشته باشید شما نمایندگان کشور پر افتخار و سربلند جمهوری اسلامی ایران می باشید.
8- بانوان محترمه ضمن حفظ حجاب اسلامی از پوششهایی که از نظر مدل و یا رنگ با فرهنگ کشور میزبان مغایرت دارد جداً پرهیز و معرف زن ایرانی و مسلمان باشید.
9- از جمله مواردی که بایستی در هنگام خرید و تردد در بازار رعایت کنید:
حتماً زمان خرید را طوری تنظیم کنید که مصادف با زمان نماز نباشد که با تعطیلی فروشگاه ها مواجه شوید، دقت کنید تمامی فروشگاه ها مجهز به دوربین مدار بسته است، پرو لباس در عربستان مرسوم نیست و بعضاً ممنوع نیز است، از خرید اشیاء و یا خوراکی و... که نسبت به آن علم ندارید پرهیز فرمایید، مراقب سارقین باشید.
10- یکی از شیوه های جدید سرقت که در اصطلاح (دزدی پنهان) نام دارد و در چند سال اخیر شیوع پیدا کرده است بدین شکل است که اولاً سارق مورد وثوق شما است یعنی به راحتی به محل نگهداری پول و اشیاء شما دسترسی دارد. مثل خانه دار هتل، راننده و ... دوماً سارق هیچ گاه، کل پول شما و یا اشیاء مشخص و در معرض دید را سرقت نمی نماید تا موجب بر انگیختن حساسیت شما شود.به طورمثال از یک بسته 100 عددی 5000 تومانی 5 تا 10 برگ آن را سرقت می کنند.
11- در صورتی که گوشی همراه شما دارای قفل (pin code) است حتماً آن رافعال نمایید.
12-هنگام عبوراز عرض خیابان ها نهایت دقت راداشته باشید؛ متاسفانه رانندگان عربستان عموماً بی احتیاط رانندگی می نمایند،حتماً از محل خط کشی و عبور عابر تردد کنید چرا که درغیر این صورت و وقوع حادثه شما مقصر شناخته شده و راننده ضارب ملزم به توقف نیست.
برگشت از منا
همانگونه که گذشت، حجاج در روز دوازدهم بعد از ظهر می توانند از منا خارج شوند. مسؤولان کاروان توجه داشته باشند زودتر از این وقت نباید از حدود منا بگذرند و کسانی که برای رمی جمرات می روند و لحظاتی همانجا توقف می کنند تا پس از اذان از منا خارج شوند، باید توجه داشته باشند که جمره عقبه، آخرین حدّ منا است و قبل از ظهر از مقابل آن نگذرند.
● اعمال مکه
اعمال بعد از منا تا آخر ذی الحجه وقت دارد،۱۸ بنابر این کسانی که از انجام اعمال معذورند و در شلوغی نمی توانند اعمال را بجا آورند، صبر می کنند تا پس از گذشت چند روز خلوت شده و اعمال را بجا می آورند.
ولی باید توجه داشت: تا وقتی که طواف حج و سعی را بجا نیاورده اند، بوی خوش همچنان حرام است و تا وقتی که طواف نساء و نماز آن را بجا نیاورده باشد، زن و مرد به یکدیگر حرام هستند.۱۹● عمره مفرده پس از اعمال
در حدّ امکان زائران به انجام عمره مفرده پس از اعمال حج تشویق نشوند، چون احتمال آن هست که اعمال را بطور صحیح انجام ندهند و همچنان در احرام باقی بمانند، به علاوه که مراعات فاصله با عمره قبلی نیز لازم است، که به فتوای حضرت امام خمینی ـ ره ـ در فاصله کمتر از یک ماه به قصد رجاء می توان بجا آورد